Επέτειος ’21
![]()
Η ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους
Το επιστημονικό πλαίσιο των δράσεων της Πρωτοβουλίας 1821-2021
Ο μετα-βυζαντινός ελληνισμός δομήθηκε ως μία ενσυνείδητη γλωσσική και πολιτιστική κοινότητα, μέσα από την ιστορικά ελληνόφωνη ορθόδοξη Εκκλησία, τις τελετουργίες και το εκπαιδευτικό της έργο, αργότερα αφυπνίστηκε πολιτιστικά από την επαφή του με την Αναγέννηση και τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και αναδομήθηκε εθνικά μέσα από την Ελληνική Επανάσταση. Μετά την εξέγερση και τα πρώτα βήματα του Αγώνα, προϊόντα του συνωμοτικού έργου της Φιλικής Εταιρείας, ακολούθησε ένας μακράς διαρκείας και αιματηρός πόλεμος εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσα στον οποίο αποκρυσταλλώθηκε η εθνική φυσιογνωμία των Ελλήνων. Αυτή η Επανάσταση-πόλεμος διεξήχθη για περίπου δέκα χρόνια με βάση τα φιλελεύθερα και δημοκρατικά ιδανικά που οραματίστηκαν οι πρωταγωνιστές της εθνικής απελευθέρωσης. Στη διάρκεια των χρόνων αυτών η Επανάσταση είχε σπουδαίες πολεμικές επιτυχίες στην ξηρά και στη θάλασσα, όπου αναδείχθηκε το πάθος για την ελευθερία, η γενναιότητα, η επινοητικότητα των αγωνιστών που δεν λειτουργούσαν καν ως τακτικός στρατός. Η χώρα υπέστη αιματηρές καταστροφές, βίωσε εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις που ενίοτε πήραν τη μορφή αιματηρών συγκρούσεων, γνώρισε μεγάλες πληθυσμιακές-προσφυγικές μετακινήσεις, ενοποίησε σε μεγάλο βαθμό την επικράτεια της ελέγχοντας τις παραδοσιακά ισχυρές τοπικές ηγεσίες, δημιούργησε πρωτότυπες διοικητικές δομές και μετέβαλε παγιωμένες νοοτροπίες και συμπεριφορές που είχαν προκύψει στο περιβάλλον της οθωμανικής πραγματικότητας, ενεφύσησε το αίσθημα της κοινής πατρίδας στους κατοίκους και πολίτες πλέον του κράτους. Και κάτι ακόμη εξίσου σημαντικό. Τα μεγάλα αυτά ιδανικά τα υπηρέτησαν, και ως ένα βαθμό τα πραγμάτωσαν (από ουσιαστική άποψη) εκλεγμένες κυβερνήσεις, στο μέτρο βέβαια της σχετικής ωριμότητας της ελληνικής κοινωνίας και γενικότερα στα όρια της πολιτικής κουλτούρας της εποχής, αλλά και πολλοί τα υπερασπίστηκαν όταν τέθηκαν σε αμφισβήτηση ή ανατράπηκαν από αυταρχικότερες μορφές διακυβέρνησης.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε η γενέθλιος στιγμή του ελληνικού κράτους, μία συνειδητή προσπάθεια δημιουργίας εθνικού και δημοκρατικού κράτους στην άμεση ευρωπαϊκή περιφέρεια, ένα τέκνο του Διαφωτισμού. Τα στοιχεία αυτά σε συνδυασμό με την αίγλη που έχαιρε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στην Ευρώπη επέτρεψαν στην Ελληνική Επανάσταση να υιοθετηθεί από ένα θερμό φιλελληνικό κίνημα που κινητοποιήθηκε με ποικίλους τρόπους για να συνδράμει τον αγώνα των Ελλήνων. Άλλωστε ένα γεγονός απότοκο των πολιτικών ισορροπιών στον ευρωπαϊκό χώρο και του φιλελληνικού περιβάλλοντος, η καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον ενωμένο στόλο των ευρωπαϊκών δυνάμεων τον Οκτώβριο του 1827 στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, θα σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους του πολέμου και θα δρομολογήσει τις εξελίξεις για την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και θα ανοίξει το δρόμο νέων συνεργασιών μεταξύ ευρωπαϊκών δυνάμεων της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης. Η επέτειος των 200 χρόνων θα εορταστεί με τη λαμπρότητα που αξίζει στην ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους, παράλληλα όμως είναι και μία ευκαιρία στοχασμού στην ιστορία της Επανάστασης, καλύτερης κατανόησης και εμβάθυνσης σε σκιασμένες μέχρι σήμερα πτυχές της, αλλά επίσης και ανάδειξης της παγκόσμιας διάστασης της Ελληνικής Επανάστασης και του δεσμού του ελληνισμού της Ελλάδας και της διασποράς με τον ιστορικό φιλελληνισμό που άνθισε το 1821. Οι μεγάλες ηθικές και πολιτικές αξίες της εθνικής ανεξαρτησίας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, που ενέπνευσαν την Ελληνική Επανάσταση, εξακολουθούν να αποτελούν ανάγκη και αιτούμενο των σύγχρονων κοινωνιών.
Πρωτοβουλία 1821-2021
Η ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους
Το επιστημονικό πλαίσιο των δράσεων της Πρωτοβουλίας 1821-2021
Ο μετα-βυζαντινός ελληνισμός δομήθηκε ως μία ενσυνείδητη γλωσσική και πολιτιστική κοινότητα, μέσα από την ιστορικά ελληνόφωνη ορθόδοξη Εκκλησία, τις τελετουργίες και το εκπαιδευτικό της έργο, αργότερα αφυπνίστηκε πολιτιστικά από την επαφή του με την Αναγέννηση και τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και αναδομήθηκε εθνικά μέσα από την Ελληνική Επανάσταση. Μετά την εξέγερση και τα πρώτα βήματα του Αγώνα, προϊόντα του συνωμοτικού έργου της Φιλικής Εταιρείας, ακολούθησε ένας μακράς διαρκείας και αιματηρός πόλεμος εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέσα στον οποίο αποκρυσταλλώθηκε η εθνική φυσιογνωμία των Ελλήνων. Αυτή η Επανάσταση-πόλεμος διεξήχθη για περίπου δέκα χρόνια με βάση τα φιλελεύθερα και δημοκρατικά ιδανικά που οραματίστηκαν οι πρωταγωνιστές της εθνικής απελευθέρωσης. Στη διάρκεια των χρόνων αυτών η Επανάσταση είχε σπουδαίες πολεμικές επιτυχίες στην ξηρά και στη θάλασσα, όπου αναδείχθηκε το πάθος για την ελευθερία, η γενναιότητα, η επινοητικότητα των αγωνιστών που δεν λειτουργούσαν καν ως τακτικός στρατός. Η χώρα υπέστη αιματηρές καταστροφές, βίωσε εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές αντιπαραθέσεις που ενίοτε πήραν τη μορφή αιματηρών συγκρούσεων, γνώρισε μεγάλες πληθυσμιακές-προσφυγικές μετακινήσεις, ενοποίησε σε μεγάλο βαθμό την επικράτεια της ελέγχοντας τις παραδοσιακά ισχυρές τοπικές ηγεσίες, δημιούργησε πρωτότυπες διοικητικές δομές και μετέβαλε παγιωμένες νοοτροπίες και συμπεριφορές που είχαν προκύψει στο περιβάλλον της οθωμανικής πραγματικότητας, ενεφύσησε το αίσθημα της κοινής πατρίδας στους κατοίκους και πολίτες πλέον του κράτους. Και κάτι ακόμη εξίσου σημαντικό. Τα μεγάλα αυτά ιδανικά τα υπηρέτησαν, και ως ένα βαθμό τα πραγμάτωσαν (από ουσιαστική άποψη) εκλεγμένες κυβερνήσεις, στο μέτρο βέβαια της σχετικής ωριμότητας της ελληνικής κοινωνίας και γενικότερα στα όρια της πολιτικής κουλτούρας της εποχής, αλλά και πολλοί τα υπερασπίστηκαν όταν τέθηκαν σε αμφισβήτηση ή ανατράπηκαν από αυταρχικότερες μορφές διακυβέρνησης.
Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε η γενέθλιος στιγμή του ελληνικού κράτους, μία συνειδητή προσπάθεια δημιουργίας εθνικού και δημοκρατικού κράτους στην άμεση ευρωπαϊκή περιφέρεια, ένα τέκνο του Διαφωτισμού. Τα στοιχεία αυτά σε συνδυασμό με την αίγλη που έχαιρε ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός στην Ευρώπη επέτρεψαν στην Ελληνική Επανάσταση να υιοθετηθεί από ένα θερμό φιλελληνικό κίνημα που κινητοποιήθηκε με ποικίλους τρόπους για να συνδράμει τον αγώνα των Ελλήνων. Άλλωστε ένα γεγονός απότοκο των πολιτικών ισορροπιών στον ευρωπαϊκό χώρο και του φιλελληνικού περιβάλλοντος, η καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου από τον ενωμένο στόλο των ευρωπαϊκών δυνάμεων τον Οκτώβριο του 1827 στη ναυμαχία του Ναβαρίνου, θα σηματοδοτήσει την αρχή του τέλους του πολέμου και θα δρομολογήσει τις εξελίξεις για την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους και θα ανοίξει το δρόμο νέων συνεργασιών μεταξύ ευρωπαϊκών δυνάμεων της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης. Η επέτειος των 200 χρόνων θα εορταστεί με τη λαμπρότητα που αξίζει στην ιδρυτική πράξη του ελληνικού κράτους, παράλληλα όμως είναι και μία ευκαιρία στοχασμού στην ιστορία της Επανάστασης, καλύτερης κατανόησης και εμβάθυνσης σε σκιασμένες μέχρι σήμερα πτυχές της, αλλά επίσης και ανάδειξης της παγκόσμιας διάστασης της Ελληνικής Επανάστασης και του δεσμού του ελληνισμού της Ελλάδας και της διασποράς με τον ιστορικό φιλελληνισμό που άνθισε το 1821. Οι μεγάλες ηθικές και πολιτικές αξίες της εθνικής ανεξαρτησίας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, που ενέπνευσαν την Ελληνική Επανάσταση, εξακολουθούν να αποτελούν ανάγκη και αιτούμενο των σύγχρονων κοινωνιών.
Πρωτοβουλία 1821-2021
